Werken aan eenheid

Inleiding
Het is wel boeiend om - zonder te weten hoe het proces verloopt - jezelf te confronteren met een gedachtegoed die niet de jouwe is. Waarschijnlijk zijn ook nog eens karakters verschillend, de achtergronden, levenservaringen etc. heel verschillend. Dat maakt het al lastig om op een goede manier te communiceren - helemaal in deze individualistische en heel mensgevoelige tijd. Mensen voelen zich snel aangevallen of verongelijkt en gebruiken dat dan als grond om niet verder met elkaar in gesprek te hoeven gaan.
Nog veel uitdagender is het om te proberen 'in dezelfde taal', op dezelfde golflengte elkaar te bereiken.
Deze keer gaan we in op een 'voetbalmetafoor' om de relatie te verduidelijken tussen traditie en vernieuwing.

Over voetbal: de visie van de 'Hollandse School' en het 4-3-3 systeem
De Hollandse School heeft te maken met een bepaalde speelstijl: totaalvoetbal. De kern hiervan is:

• dat de spelers voortdurend van positie wisselen. Verdedigers vallen aan, aanvallers verdedigen mee. Het doel is om door zo'n verrassende speelstijl verwarring bij de tegenstander te laten ontstaan omdat vaste mandekking bij deze stijl bijna onmogelijk is.
• Balbezit, want als je de bal hebt, kan de tegenstander niet scoren ( - uitspraak Johan Cruijff). Heel belangrijk is dus dat je altijd aanspeelbaar bent en de juiste keuzes maakt als je in balbezit bent.
• Deze stijl wordt vooral gespeeld in een 4-3-3 systeem (4 verdedigers, 3 middenvelders, 3 aanvallers), waarbij de keeper bij de opbouw van achteruit meedoet en aanspeelbaar is.

De visie, die in de 70-er jaren is ontstaan, is: verrassend voetballen met multifunctionele spelers die zich vooral richten op balbezit. Daar paste toen ook een 4-3-3 systeem bij.

En, we zouden het bijna vergeten, het allerbelangrijkste hierbij is: het doel. Het doel is dat de bal vaker in het doel van de tegenstander komt te liggen, dan in eigen doel. Een scheidsrechter, grensrechters, soms zelfs een hulpscheidsrechter en misschien binnenkort wel hulpcamera's moeten er voor zorgen dat er volgens de regels wordt gespeeld.

Het systeem als gevolg van de school
Nu, 40 jaar later, wordt er fel gediscussieerd over het systeem 4-3-3. Moet je hier krampachtig aan vast houden, omdat dat 40 jaar geleden ook als systeem werd toegepast? Of gaat het er om dat je de visie, de uitgangspunten centraal stelt, en niet krampachtig vasthoudt aan een systeem.
Weliswaar ben ik geen expert, maar als die visie succesvol is, zou ik er voor pleiten om het systeem dienstbaar te maken aan die visie. Dat betekent dat het systeem in het verlengde ligt van de visie en daarmee niet in strijd komt. Zo hebben de uitgangspunten een doorslaggevende betekenis op de keus van een systeem.

Vergelijkbaar met gereformeerde traditie en vernieuwing?
Ik denk dat er wel aanknopingspunten zijn om met ongeveer dezelfde termen duidelijk te maken wat echte gereformeerde vernieuwing inhoudt! Je kunt zeggen:

• het gaat alleen maar om de uitgangspunten, het systeem op zich is helemaal niet interessant.
• het systeem moet altijd hetzelfde blijven, want dat hoort bij die uitgangspunten. En als je het systeem verandert, verander je de uitgangspunten.
• het systeem moet zoveel en zo goed mogelijk aansluiten bij de uitgangspunten.

Alleen uitgangspunten van de Reformatie
Bovenstaande redenering zouden we kunnen toepassen op de wijze waarop wij de Here willen dienen. We nemen de kern van de Reformatie als onopgeefbaar uitgangspunt: de rechtvaardiging door het geloof alleen, het verbond en het initiatief van God in de redding van de mens. Vervolgens richten we ons leven in op basis van deze uitgangspunten. Om weerklank te krijgen in deze maatschappij, in deze cultuur, proberen we optimaal aansluiting te vinden in deze cultuur. We proberen de wind in de zeilen te krijgen door de boodschap van het Evangelie zo te verpakken dat de mensen het goed op kunnen pakken, ja misschien het zelfs aantrekkelijk gaan vinden. Fijn om naar de kerk te gaan zonder een cultuurshock hoeven te ervaren. De kerk moet niet als een Fremdkörper functioneren in deze maatschappij, anders werkt het afstotend in deze wereld.

Alleen uitgangspunten EN 'processen' van Schrift en Belijdenis!
Daarentegen geloof ik dat de leer van Schrift en Belijdenis iets te zeggen heeft over heel ons leven. Ik geloof dat er geen stukje van ons leven is waarvan de Here zegt: dat is niet van mij. En dat is des te sterker bij de manier waarop we de Here willen dienen, hoe de liturgie in de erediensten is vormgegeven. Ik geloof zelfs dat we uit onszelf niet in staat zijn om te weten hoe de Here gediend wil worden. Daarom willen we in alles Gods Woord laten bepalen hoe Hij gediend wil worden.
Ik geloof niet dat er iets anders is dat ons meer licht kan geven op ons leven, onze liturgie, dan Gods Woord. Want wie weet beter wie God is dan Hijzelf, wie weet beter wie de mens is dan Zijn Schepper? En wie weet beter hoe Hij gediend wil worden?

Verdieping -> het doel
God heeft de mens gemaakt. De mens heeft gekozen tegen God, redding was menselijkerwijs niet mogelijk. We zijn toen zo diep gevallen, dat we niet meer in staat waren om uit onszelf God naar waarheid te dienen. Vanaf toen waren we geneigd tot alle kwaad, we konden geen goeds meer doen. Het is zo erg, dat we notabene opnieuw moeten worden geboren. Die wedergeboorte wordt gewerkt door de Heilige Geest door verkondiging van Gods Woord. In de kerkdienst (en natuurlijk ook in ons leven) staat Gods eer centraal.
We doen pas iets goed als dat gedaan wordt uit waar geloof, naar Gods wet en tot Zijn eer! Zo moeten we ook ons leven inrichten, zo moeten we ook de liturgie inrichten.

Het systeem zegt iets van de uitgangspunten en het doel
'Wat je zegt, ben jezelf' houden we onze kinderen wel eens voor. Het betekent dat wat je zegt, allereerst iets zegt van jezelf.
Zo is het ook met een 'systeem'. Het systeem zegt iets over onze uitgangspunten en het doel van iets.
Daar hoort het ook altijd over te gaan: juist over die verschillende uitgangspunten die leiden tot andere keuzes. Wat is het doel van de kerkdienst? Waarom wordt voor een bepaalde liturgie gekozen? Waarom worden andere liturgieën verworpen? Waarom wel/geen vrouw in het ambt? Waarom kindernevendiensten? Waarom zo veel gezangen ten koste van de psalmen? Dat is geen argwaan, dat is de zaken duidelijk stellen: wat zit er achter? Als over die uitgangspunten open een eerlijk wordt gesproken, kan ook zichtbaar worden waar de fundamentele verschillen liggen. Pas dan kun je elkaar ook verder helpen.
Ik geloof er niets van dat systemen neutraal zijn en christelijk worden als we dat zo interpreteren. Gods Woord moet weer geloofd worden, moet weer gezag krijgen over heel ons leven, ook weer over de liturgie in de kerkdiensten.

In lijn brengen met Schrift en Belijdenis
Echte gereformeerde vernieuwers willen alles op één lijn brengen met Schrift en Belijdenis: hun leven en ook b.v. de liturgie in de erediensten. Dat betekent niet dat alles anders moet of dat alles hetzelfde moet blijven - dat is eigenlijk helemaal niet van belang. Het betekent wel dat de Geest heersen wil, richtend en bouwend in alle verhoudingen!
Vooral ook nu de tijd is aangebroken van enorme groei van de secularisatie is juist radicalisering nodig, consequenter christen zijn, en nog meer de onderwerpen doordenken en ze dieper laten wortelen in Schrift en belijdenis!

Over oude en nieuwe generaties in de kerk lees ook eens:

K. Schilder - Atheensche ziekte

De Reformatie - 12 februari 1994 - G. Gunnink - De Derde Weg I

De Reformatie - 29 februari 1994 - G. Gunnink - De Derde Weg II

 

Dit artikel is geschreven n.a.v.

Martijn Horsman - Traditie en vernieuwing (2): voetbal